เป็นสัตว์กีบเดี่ยว มีลักษณะของสัตว์หลายชนิดอยู่รวมกันในตัว กล่าวคือ รูปร่างคล้ายหมู กีบเท้าคล้ายแรด จมูกและริมฝีปากมนยาวยื่นออกมาคล้ายงวงช้าง หางสั้นคล้ายหางหมี หูเล็กสั้นกลม ตาเล็ก สมเสร็จเป็นสัตว์กีบคี่เช่นเดียวกับแรดและกระซู่แต่ไม่มีนอบริเวณจมูกตีนหลังของสมเสร็จมีกีบนิ้ว 3 นิ้วคล้ายแรดส่วนตีนหน้ามีกีบนิ้ว 4 นิ้วลักษณะกีบค่อนข้างเรียวแยกจากกันโดยมีร่องระหว่างนิ้วลึกร่องขารวมถึงหางและก้นเป็นสีดeบริเวณกลางลำตัวตั้งแต่หลังขาหน้าถึงก้นเป็นสีขาวหนังตามลำตัวของสมเสร็จไม่หนา และไม่มีรอยพับเหมือนแรดและกระซู่ ยกเว้นบริเวณคอจะมีแผ่นหนังหนามากไว้ช่วยป้องกันอันตรายจากศัตรู เช่น เสือโคร่งที่ชอบตะปบเหยื่อบริเวณคอ สมเสร็จเอเชียมีขนาดใหญ่กว่าสมเสร็จพันธุ์อื่นๆ และตัวเมียจะมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้

พบในเอเชียตั้งแต่แถบเทือกเขาตะนาวศรีของไทย ลงไปจนถึงคาบสมุทรมลายา สุมาตรา

ปกติชอบอยู่ลำพังตัวเดียวหรืออยู่กับลูก จะอยู่เป็นคู่ในช่วงฤดูผสมพันธุ์ในช่วงเดือนเมษายนถึงมิถุนายน รักสงบ อาศัยตามป่าดงดิบหรือป่าทึบ ใกล้แหล่งน้ำลำธาร ชอบนอนแช่น้ำปลักโคลน ดำน้ำเก่งมาก จมูกไว เนื่องจากมีตาเล็กการมองเห็นไม่ดีนัก การดำรงชีวิตจะใช้จมูกในการดมกลิ่นมากกว่า ส่งเสียงร้องเหมือนนกหวีดเมื่อภัยมา การทำกิจกรรมของสมเสร็จจึงใช้เวลากลางคืนมากกว่ากลางวันโดยมีเวลาการทำกิจกรรมอยู่ในระหว่าง 18.00 น. จนถึง 05.00 น. ในตอนเช้ามืด เป็นสัตว์ที่ถ่ายมูลซ้ำที่เดิมโดยพบมากที่สุดบริเวณสันเขา มีการติดต่อสื่อสารโดยการขูดดินซึ่งมักจะทำในบริเวณใกล้ต้นไม้ใหญ่การขูดดินนี้จะพบมากบริเวณสันเขาและลาดเขาในฤดูฝน เนื่องจากในฤดูฝนการสื่อสารโดยใช้กลิ่นทำได้ไม่ค่อยได้ผลจึงทำให้มีการทำสัญลักษณ์เพิ่มมากขึ้น